نکته متمایز بین خانه های داپار با دیگر روستاهای کویری ، نبود بادگیرها در معماری منازل است که خود نشان دهنده هوای مطبوع این منطقه به دلیل کوهستانی بودن آن می باشد.
سبک معماری آنها نیز به این صورت است که از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل شده‌اند.
رنگ‌های به کار رفته در تزئینات ساختمان‌ها متأثر از ویژگی‌های اقلیم گرم و خشک وکوهستانی بوده‌اند . مصالح ساختمان ها ، علاوه بر توانایی‌های سازه‌ای و توجه به مسائل اقتصادی و تأمین مصالح از نقاط نزدیک، بهترین شکل بهره‌برداری از انرژی محیط را نشان می‌دهند.
سازه‌های طاقی در این بناها نشان دهنده رابطه اقلیم و معماری هستند. حتی در نقوش تزئینی رد پای خورشید را به عنوان مهمترین عامل اقلیمی در نقوش می‌توان دید.
نمایی از منازل مسکونی داپار
سکو:به محلی در دو سوی در ورودی، برای استراحت در هنگام انتظار برای ورود یا گفت و گو با همسایه‌ها گفته می‌شود.
سر در ورودی هلال تزئینی روی در و تنها قسمت خارج از خانه است که اغلب آجری می باشد و معمولاً طوری ساخته می‌شده که در زمستان‌ها مانع از ریزش برف و باران بوده و در تابستان‌ها نیز مانعی برای تابش مستقیم آفتاب به شمار می‌رفته است.
نمایی از سکو (خانه قدیمی حاج محمد صادق رحیمی داپاری)
در ورودی: در خانه‌های سنتی داپار، درهای ورودی دو لنگه و چوبی هستند و هر لنگه کوبه‌ای نیز دارد. زن‌ها حلقه‌ای که صدای زیری داشت را به صدا در می‌آوردند و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بمی داشت.
درب قدیمی با ۲ نوع کوبه(درب قدیمی منزل حاج محمد صادق رحیمی داپاری)
هشتی‌ها :اغلب به شکل هشت ضلعی یا نیمه هشت ضلعی و یا بیشتر مواقع ۴ گوش است. هشتی دارای سقفی کوتاه و یک منفذ کوچک نور در سقف گنبدی شکل آن است و عموماً سکوهایی برای نشستن در آن طراحی شده است.
در خانه‌های بزرگ داپار، اندرونی و اقامتگاه‌های خدمتکاران نیز به هشتی راه داشتند و اغلب برای جدا سازی آقایان و خانم‌ها دو قسمتی ساخته می‌شد.
دالان:در بعضی از خانه های قدیمی راهروی باریکی وجود داشت که با پیچ و خم وارد شونده را از هشتی به حیاط خانه هدایت می‌کرد. پیچ و خم دالان برای رعایت حریم خصوصی خانه بود تا عابران نتوانند سریعاً فعالیت‌های جاری در حیاط را متوجه شوند.
حیاط :در خانه‌های قدیمی مرکز و قلب ساختمان بوده است. حیاط مرکزی همراه با ایوان در هر سمت، ویژگی بود که از گذشته‌های دور در معماری خانه های داپاربه چشم می‌آمد.
همچنین حیاط محلی برای برگزاری مراسم مختلف نظیر مراسم مذهبی، عروسی و تجمع اقوام بود. معمولاً چهار گوش بوده. ابعاد حیاط را تعداد و عملکرد فضاهای اطراف آن تعیین می‌کنند. هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه دارد که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوا و عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی می‌یابد.
حوض و باغچه: در حیاط سازی خانه‌های داپار معتبرترین عناصر به شمار می‌رفته است.
مهمان خانه: اتاق‌هایی بودند که از اتاق‌های ساده مهمتر هستند. محل تجمع افراد خانواده و مهمان‌های بسیار نزدیک به حساب می‌آمد این عناصر از نظر تزئینات بسیار ساده بودند.
آشپزخانه(مطبخ):معمولاً مربع یا مستطیل است در درون آشپزخانه، محلی برای پخت و پز، ذخیره چوب و تنور پخت نان و در درون دیوار آن تاقچه‌ای برای قرار دادن ابزار آشپزی و غذا تعبیه می‌شده است.
توالت و حمام :معمولا در سطح پایین‌تری قرار می‌گرفتند. این عمل به دلیل سهولت در استفاده از آب و زهکشی آن و همچنین گرمای آن انجام می‌شد. حمام به دو بخش تقسیم می‌شد؛ یکی برای تعویض لباس (رخ کن) و دیگری برای شست وشو (حمام).
جهت ساخت خانه‌های قدیمی:تابع زاویه نور خورشید و قبله بوده است. هر وجه خانه برای فصل خاصی از سال مناسب بود و عناصری مانند مهمان خانه، ،پنج دری، سه دری در شمار راهروها بودند.
در اکثر قریب به اتفاق خانه‌های سنتی داپار، محور اصلی بنا، محور شمالی جنوبی بودند و بهترین موقعیت را برای گرفتن نور خورشید داشتند تا در روزهای گرم تابستان از سایه و در زمستان از گرمای خورشید برخوردار باشند. فضاهای اصلی زندگی نیز در دو سمت شمالی و جنوب و فضاهائی که اهمیت کمتری داشتند، به خصوص فضاهای خدماتی در دو سمت شرق و غرب ساخته می‌شدند.
باغچه :در وسط حیاط مرکزی ساخته می شده است.
بام :در معماری داپار به جرأت بخشی از فضای زندگی است و علاوه بر وجود طاق های گنبدی زیبا، به عنوان حیاط هم مورد استفاده قرار می‌گرفته است که در شب‌های تابستان برای خواب استفاده می‌شده است.
زمستان نشین :پیش از آنکه نام فضای معینی باشد، به همه فضاهایی که در وجه شمالی حیاط ساخته می‌شوند تا از آفتاب زمستان که با زاویه‌ای مایل به درون اتاق‌ها می‌تابد استفاده کنند، گفته می‌شود، اما مجموعه معینی از فضاها با رابطه‌ای خاص، مجموعه فضاهای زمستان نشین را تشکیل می‌دهند که عبارتند از سه دری، پنج دری ، که روی محور اصلی قرار می‌گرفته‌اند و دو فضای ارتباطی راهرو یا تختگاه وهمچنین گوشواره‌هایی که از سه دری، اتاق ارسی یا اتاق دو دری تشکیل شده‌اند ، گوشه‌های این بخش را تشکیل می‌دهند.
تابستان نشین:نیز موقعیتی مانند زمستان نشین دارد با این تفاوت که در وجه جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از تابش مستقیم آفتاب در امان بماند و روی محور اصلی آن معمولاً فضای نیمه باز با تالار قرار می‌گیرد.
این تالارها و ایوان ها جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضایی زندگی در خانه بوده اند.
بهار خواب :همان مهتابی است این فضای بدون سقف در مجاورت حیاط و در طبقات بالاتر از اول ساخته می‌شده و شب‌های تابستان در آن می‌خوابیدند و بسته به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه مناسب می‌انداخته از آن استفاده می‌شده. در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در تابستان شب‌ها قابل استفاده بوده است.
اتاق کرسي: در مجموعه زمستان نشين و اغلب در گوشه‌هاي اين بخش که در و پنجره کمتري به حياط دارند، ساخته مي‌شده تا در زمستان با بستن در و پنجره‌ها بتوان آن را گرم کرد. در وسط اتاق چال کرسي قرار داشته و ابعاد اتاق تابع ابعاد کرسي بوده، چون ديواره‌هاي آن براي تکيه دادن مورد استفاده قرار مي‌گرفته‌اند.
چاه: محل دسترسي به آب قنات در حياط خانه‌ها ي داپار است .
متٲسفانه به دلايلي چون عدم رسيدگي به اين منازل وشرايط آب وهوايي منطقه منازل تاريخي دچار آسيب وتخريب جدي شده است.
اميد است که با همکاري همگان نسبت به احياء اين مجموعه ماندگار اقدامات لازم صورت گیرد.
